สมเสร็จเป็นสัตว์ดึกดำบรรพ์ชนิดหนึ่ง มีสายเลือดใกล้เคียงม้าและแรด หนักประมาณ 250-300 กิโลกรัม จมูกและหูไวมาก มีรูปร่างเหมือนสัตว์หลายชนิดปนกัน ได้แก่ รูปร่างอ้วนตันเหมือนหมู มีจมูกเหมือนงวงช้าง ตีนเหมือนแรด จึงเรียกว่าผสมเสร็จหรือสมเสร็จ หัว ไหล่ และขา มีสีดำ ส่วนลำตัว ท้อง สะโพก สีขาวหม่น จึงดูกลมกลืนกับป่าทึบยามค่ำคืนได้ดี เมื่ออยู่นิ่งอาจดูเหมือนก้อนหินก้อนหนึ่งเท่านั้น ลูกสมเสร็จมีลายพร้อยคล้ายผลแตงไทย

สมเสร็จมีเขตกระจายพันธุ์อยู่ในเกาะสุมาตราตอนใต้และตอนกลาง มาเลเซีย ในไทยพบใต้คอคอดกระและป่าตะวันตก ในพม่าพบที่พื้นที่ต่ำกว่าละติจูด 18 องศาเหนือ และคาดว่าน่าจะมีอยู่ในตอนเหนือของกัมพูชา เวียดนาม หรือแม้กระทั่งลาวด้วย

สมเสร็จหากินเวลากลางคืนเป็นหลัก ชอบหากินโดยลำพัง อาศัยอยู่ได้ในป่าหลายประเภท ตั้งแต่ป่าบึง ป่าที่ราบต่ำ ป่าเขา ชอบป่าดั้งเดิมที่รกทึบ กินหญ้า พืชน้ำ ใบไม้ ยอดไม้ ผลไม้ และไม้พุ่มเตี้ย  สมเสร็จมักเดินทางเป็นระยะทางไกลในเส้นทางเดิมซ้ำเพื่อหาอาหาร แม้จะมีรูปร่างอ้วนแต่ก็ปีนขึ้นเนินและหน้าผาเก่ง ว่ายน้ำเก่ง ชอบแช่น้ำและคลุกโคลน ในฤดูฝนมักพบอยู่บนป่าสูง เมื่อถึงฤดูแล้งจึงย้ายลงมาอาศัยอยู่ในป่าต่ำ

สมเสร็จตกลูกครั้งละ 1 ตัว ตั้งท้องนาน 13 เดือน

จำนวนประชากรของสมเสร็จลดลงอย่างมากในช่วงนี้ จากการดักจับเพื่อเลี้ยงเป็นสัตว์เลี้ยง การล่า และจากการสูญเสียถิ่นที่อยู่อาศัย ประเทศไทยจัดสมเสร็จไว้ในเป็นสัตว์ป่าสงวน ไอยูซีเอ็นจัดอยู่ในประเภทเสี่ยงสูญพันธุ์

ทราบหรือไม่?

●ในโลกมีสมเสร็จ 4 ชนิด อีกสามชนิดที่เหลืออยู่ในทวีปอเมริกาใต้