แมวบ้าน เป็นสัตว์เลี้ยงที่เป็นที่นิยมอยู่ในอันดับต้น ๆ ของสัตว์เลี้ยงทั้งหมด ปัจจุบันทั่วโลกมีแมวบ้านอยู่หลายร้อยล้านตัว เฉพาะในสหรัฐอเมริกาก็มีราว 50 ล้านตัว แมวบ้านเป็นหนึ่งสัตว์เลี้ยงเพียงไม่กี่ชนิดที่สามารถปรับตัวเข้ากับมนุษย์ได้เป็นอย่างดีโดยที่ยังสามารถคงลักษณะของสัตว์ป่าอยู่ได้ อาจเป็นลักษณะพิเศษนี้เองที่ทำให้แมวบ้านเป็นสัตว์เลี้ยงที่เป็นที่ชื่นชอบสำหรับผู้ที่มีวิถีชีวิตห่างจากธรรมชาติแต่ยังอยากสัมผัสกับสัญชาติญานจากป่าอยู่

แมวนานาพันธุ์

ปัจจุบันมีแมวพันธุ์ต่าง ๆ มากกว่า 100 พันธุ์ทั่วโลก แม้ว่ามนุษย์เพิ่งเริ่มผสมพันธุ์แมวเพื่อเลือกลักษณะเด่นเมื่อเพียงร้อยกว่าปีมานี้เท่านั้น แมวแต่ละพันธุ์มีลักษณะต่างกันมากทั้งสีและความยาวขน ในขณะที่แมวพันธุ์เม็กซิกันมีรูปร่างเปลือยเปล่าแทบไม่มีขน แมวเพอร์เซียกลับมีขนฟูฟ่อง

แม้แมวบ้านจะมีสายพันธุ์แยกออกเป็นจำนวนมาก แต่ทุกพันธุ์มีขนาดและน้ำหนักตัวไม่ต่างกันมาก ตัวเต็มวัยน้ำหนักอยู่ในช่วง 4.1 - 5.4 กิโลกรัม แมวบ้านมีกระดูกที่ยืดหยุ่นมาก สามารถพลิกลำตัวกลับด้าน 180 องศาได้ กระโดดได้สูงเป็นห้าเท่าของความสูงลำตัว ตีนหน้ามีนิ้วข้างละห้านิ้ว ตีนหลังมีนิ้วข้างละสี่นิ้ว เล็บตีนหดเก็บเข้าไปในปลอกเล็บได้ สูตรฟัน 3/3, 1/1, 2/2, 1/1 

แมวบ้านเป็นสัตว์สายตายาว ซึ่งเหมาะแก่การล่า มองเห็นวัตถุที่อยู่ใกล้เกิน 2 ฟุตไม่ชัด มีชั้นสะท้อนแสงที่หลังลูกตา ช่วยให้แมวมองเห็นสิ่งต่าง ๆ ในที่มืดได้ดี แมวแยกแยะสีได้บางสี เช่นสีน้ำเงินและแดง  มีเซลรับกลิ่นมากถึง 200 ล้านเซล ซึ่งมากกว่ามนุษย์ถึง 30 เท่า ลิ้นของแมวมีหนามขนาดเล็กนับร้อยหนาม มีลักษณะคล้ายตะขอชี้เข้าด้านใน มีประโยชน์ในการสางขนทำความสะอาด และยังใช้ลอกเนื้อของเหยื่อออกจากกระดูกได้ด้วย

ต้นกำเนิด

เชื่อว่าแมวบ้านสืบเชื้อสายมากจากแมวป่าแอฟโฟร-เอเชียติก (Felis lybica) ส่วนแมวป่า (Felis chaus) ที่มีอยู่ในเมืองไทย หรือแมวพัลลัส (Felis manul) พบว่าไม่มีความใกล้ชิดทางพันธุกรรมกับแมวบ้านแต่อย่างใด อียิปต์คือชาติแรกที่นำแมวมาเป็นสัตว์เลี้ยงเมื่อ 4,000 ปีมาแล้ว แมวในยุคนั้นถือว่าเป็นสัตว์ศักดิ์สิทธิ์เคียงคู่กับศาสนาเลยทีเดียว เช่นเดียวกับวัวที่ถือเป็นสัตว์ศักดิ์สิทธิ์ของชาวฮินดู



แมวบ้านอยู่ได้แทบทุกที่ที่มีมนุษย์ พบได้ทุกทวีปยกเว้นเพียงแอนตาร์กติกา ไม่เว้นแม้แต่ตามเกาะขนาดใหญ่ นอกจากจะอยู่ในฐานะของสัตว์เลี้ยงของมนุษย์แล้ว ยังมีแมวบ้านที่กลับไปใช้ชีวิตเป็นสัตว์ป่าอีกจำนวนมาก 

อุปนิสัย

แมวบ้านเป็นสัตว์หากินกลางคืนเป็นส่วนใหญ่ แมวบ้านอาจดูเหมือนกับเป็นสัตว์ที่นอนตลอดทั้งวัน แต่ความเป็นจริงแมวจะหลับ ๆ ตื่น ๆ เป็นช่วงเวลาสั้น ๆ สลับกัน มันตื่นขึ้นมาเพื่อจะสำรวจเสียงหรือสิ่งแปลกปลอมรอบตัว หากไม่มีอะไรน่าสนใจก็จะหลับต่อ  แม้ในขณะที่หลับหูของแมวก็ไม่เคยหยุดนิ่ง แต่จะพลิกหันไปหันมาอยู่เสมอเพื่อดักฟังเสียงแปลกปลอมเช่นเสียงความถี่สูงซึ่งอาจจะเป็นเสียงของเหยื่อ หูของแมวสามารถฟังเสียงความถี่สูงกว่าที่มนุษย์ได้ยินมาก

ผู้ที่เลี้ยงแมวบ้านอาจเคยสังเกตว่าแมวชอบที่จะถูและกลิ้งเกลือกตัวกับสิ่งของหรือพื้นที่มีกลิ่นแรง แล้วกลิ่นนั้นก็จะติดกับตัวแมวบ้านไปด้วย พฤติกรรมเช่นนี้เชื่อว่าเป็นสัญชาติญาณที่ติดมาจากธรรมชาติ เพราะกลิ่นภายนอกจะกลบกลิ่นของตัวเอง ซึ่งทำให้เป็นประโยชน์ในการล่าเหยื่อ แม้ว่าแมวบ้านไม่จำเป็นต้องหาอาหารเองเพราะมีคนให้อาหาร แต่ไม่ได้หมายความว่าแมวจะล่าเหยื่อเองไม่ได้ แมวยังล่าสัตว์รอบ ๆ บ้านหลายชนิด เช่น หนู กระรอก ตุ่น หนูผี กระต่าย ค้างคาว รวมถึงนกอีกหลายชนิดเช่น นกกระจอก นกกิ้งโครง นกกางเขน นกพิราบ ไก่ นกกระทา  หรืออาจจะกินแมลง และ ปลา ด้วยก็ได้ บางครั้งแมวอาจกินหญ้าหรือพืชใบเขียวบางชนิด พฤติกรรมที่แมวกินพืชเชื่อว่าอาจเป็นความต้องการแร่ธาตุหรือวิตามินบางชนิดที่ไม่มีอยู่ในอาหารปกติของมัน

แมวอาจกลืนขนจากลำตัวของมันเองเข้าไปในกระเพาะจนขนรวมกันเป็นก้อนอยู่ในกระเพาะ สิ่งนี้อาจเป็นเจตนาของมันเองเพื่อให้ก้อนขนเข้าไปบุหรือป้องกันกระเพาะจากเศษกระดูกอันแหลมคมจากสารพัดเหยื่อที่มันกินเข้าไป 

แมวบ้านเป็นสัตว์ที่อยู่โดยลำพังเป็นส่วนใหญ่ แต่แมวก็มีสังคมในหมู่แมวที่อยู่ในท้องที่เดียวกัน แมวแต่ละตัวมีการจัดลำดับชนชั้นในสังคมแมว ในสถานที่ ๆ มีอาหารหรือเหยื่อให้กินมาก แมวอาจรวมตัวกันเป็นชุมชนแมวขนาดใหญ่และมีสัมพันธ์ที่ดีถ้อยทีถ้อยอาศัยต่อกัน แมวในสังคมหนึ่งจะรู้จักมักคุ้นกันโดยมักอาศัยการจำแนกกลิ่น เช่นกลิ่นของปัสสาวะ หรือกลิ่นจากต่อมกลิ่นที่แมวถูกเข้ากับสิ่งของต่าง ๆ 

ชีววิทยา

เมื่อตัวเมียพร้อมที่จะผสมพันธุ์ มันจะปล่อยกลิ่นและส่งเสียงร้องบ่งบอกถึงภาวะเป็นสัดของมัน ในช่วงนี้มันจะยอมให้ตัวผู้เข้าใกล้เพื่อผสมพันธุ์ได้ แมวตัวผู้ที่คุ้นเคยจะเข้ามาผสมพันธุ์ได้ทันที แต่สำหรับแมวตัวผู้ต่างถิ่นตอนแรกจะถูกขับไล่ออกไม่ให้เข้าใกล้ได้ง่ายดายนัก มันจะต้องตาม "ตื้อ" อยู่สักพักตัวเมียจึงยอมให้เข้าใกล้ได้ 

แมวตัวเมียจะเป็นสัดปีละประมาณ 3-4 ครั้ง แต่ละครั้งจะยาวนานประมาณ 3 วัน แต่ถ้าในช่วงวันแรก ๆ ที่ติดสัดไม่ได้ผสมพันธุ์ ระยะเวลาการติดสัดก็อาจจะยาวนานกว่านี้ ตัวเมียตั้งท้องนานประมาณ 63-66 วัน ออกลูกปีละประมาณ 2 ครอก มีลูกรวมกัน 1-8 ตัว แต่ส่วนใหญ่จะประมาณ 3-5 ตัว แม่แมวจะออกลูกตามโพรงไม้ โคนต้นไม้ กองหลืบหิน พุ่มทึบ ลัง หรือแม้แต่กล่องกระดาษ 

ลูกแมวแรกเกิดหนักประมาณ 85-110 กรัม ตาจะเปิดได้ภายในเวลา 7-20 วัน และเริ่มเดินได้เมื่ออายุ 9 ถึง 15 วัน ฟันน้ำนมเริ่มงอกเมื่ออายุได้สองสัปดาห์ ลูกแมวเริ่มกินอาหารแข็งได้เมื่ออายุ 4 สัปดาห์และหย่านมเมื่ออายุ 8-10 สัปดาห์ เมื่ออายุได้สี่เดือนฟันเขี้ยวแท้ก็จะขึ้นมาแทนฟันน้ำนม พออายุได้ 6 เดือนก็สามารถแยกจากแม่และหากินเองได้แล้ว เมื่อแมวหนุ่มสาวมีอายุได้ 10-12 เดือน ก็จะเข้าสู่วัยเจริญพันธุ์ พร้อมที่จะผสมพันธุ์และให้กำเนิดลูกรุ่นต่อไป

แมวมีอายุขัย 12-18 ปี 

ประชากรแมว

ปัจจุบันในโลกมีแมวบ้านอยู่ราว 600 ล้าน-หนึ่งพันล้านตัว ในบางพื้นที่มีมากเกินไปจนเกิดปัญหา เพราะแมวเป็นนักฆ่าโดยสายเลือด บางพื้นที่แมวบ้านทำให้ประชากรของสัตว์หลายชนิดลดลงไป ปัญหานี้เด่นชัดมากในบางพื้นที่ โดยเฉพาะทวีปออสเตรเลีย เนื่องจากในทวีปนี้ไม่เคยมีสัตว์จำพวกแมวมาก่อน เมื่อมนุษย์นำแมวเข้ามาและสัตว์ท้องถิ่นยังปรับตัวไม่ได้ จึงตกเป็นเหยื่อของแมวบ้านอย่างง่ายดาย ปัจจุบันคาดว่าประเทศออสเตรเลียมีแมวบ้านที่เป็นสัตว์เลี้ยงราว 3.8 ล้านตัวและแมวที่หากินอย่างอิสระราวหกล้านตัว มีการประเมินว่าแต่ละปีนักฆ่าขนฟูเหล่านี้ฆ่าสัตว์พื้นเมืองไปหลายพันล้านตัว คาดว่าแมวเป็นส่วนหนึ่งที่ทำให้สัตว์พื้นเมือง 22 ชนิดของออสเตรเลียต้องสูญพันธุ์ไป
 

ทราบหรือไม่

●เคยพบแมวบ้านครอกใหญ่ที่สุดถึง 18 ตัว 
●แมวบ้านได้ยินเสียงได้สูงถึง 65 กิโลเฮิรตซ์
●แมวบ้านที่อายุยืนที่สุดมีอายุถึง 38 ปี
●แมวบ้านรับรู้รสขม เปรี้ยว และเค็มได้ แต่รับรสหวานไม่ได้