แมวจากัวรันดี
| ชื่อไทย | แมวจากัวรันดี |
| ชื่อวิทยาศาสตร์ | Puma yagouaroundi |
| ชั้น | Mammalia |
| อันดับ | Carnivora |
| วงศ์ | Felidae |
| วงศ์ย่อย | Felinae |
| สกุล | Puma |
| ชื่ออื่น | อังกฤษ : jaguarundi, otter cat, eyra Cat ฝรั่งเศส : jaguarondi เยอรมัน : Yaguarundi, Wieselkatze, Eyra สเปน : yaguarundi, onza, gato moro, gato eyra, gato colorado, leoncillo, león brenero, tigrillo เบลีซ : halari บราซิล : อุรุกวัย maracaja-preto, gato-preto, gato mourisco โบลิเวีย : gato griz โคลอมเบีย : gato pardo, gato servante, ulama คอสตาริกา, เปรู : leon bre๑ero เฟรนช์เกียนา : jaguarondi, chat noir ฮอนดุรัส : gato cerban มายา : ekmuch ปานามา : tigrillo congo, tigrillo negro เปรู : leoncillo, anushi-puma ซูรินาเม : boesikati เวเนซุเอลา : gato cervantes |
ลักษณะทั่วไป
แมวจากัวรันดีเป็นแมวที่มีลักษณะแปลกตาที่สุดชนิดหนึ่ง ลำตัวผอมเพรียว ยาว 55-77 เซนติเมตร หนัก 2-9 กิโลกรัม ตัวผู้มีน้ำหนักเฉลี่ย 5.9 กิโลกรัม ส่วนตัวเมียมีน้ำหนักเฉลี่ย 4.4 กิโลกรัม หัวเล็กแบน หางยาว 50 เซนติเมตร ปลายหางเรียว ตัวเตี้ย ขาสั้นเล็ก ดูเผิน ๆ คล้ายตัวนากหรือเพียงพอนมากกว่าแมว จึงมีชื่อเรียกในภาษาอังกฤษอีกชื่อว่า otter cat (แมวนาก) ขนสั้นเกรียนและเรียบไม่มีลวดลาย สีมีสามแบบ คือดำ เทาอมน้ำตาล และน้ำตาลแดง พวกที่มีสีเข้มมักพบในป่าทึบ หูสั้นกลมและอยู่ห่างกันมาก ตาเล็กอยู่ชิดกัน ม่านตาสีเหลืองเข้มหรือน้ำตาล เปล่งเสียงได้มากถึง 13 แบบ
ชนิดย่อย
| ชื่อวิทยาศาสตร์ | เขตกระจายพันธุ์ |
| H.y.armeghinoi | อาร์เจนตินาตะวันตก |
| H.y.carcomitli | เทกซัสตอนใต้ เมกซิโก |
| H.y.eyra | บราซิล ปารากวัย อาร์เจนตินา |
| H.y.fossata | เม็กซิโก ฮอนดุรัส |
| H.y.melantho | เปรู บราซิล |
| H.y.panamensis | นิคารากัวร์จนถึงเอกวาดอร์ |
| H.y.tolteca | แอริโซนา เม็กซิโก |
| H.y.yagouaroundi | กายานา อเมซอน |
แมวชนิดนี้มีสายเลือดใกล้ชิดกับเสือชีตาห์และพูมามากกว่าแมวชนิดอื่นในอเมริกาใต้ แมวจากัวรันดีมีโครโมโซม 38 คู่เท่ากับพูมาและจากัวร์ ในขณะที่แมวชนิดอื่นในอเมริกาใต้มีเพียง 36 คู่ เป็นไปได้ว่าจากัวรันดีสืบเชื้อสายมาจากบรรพบุรุษที่อยู่ในยูเรเชียและข้ามมายังอเมริกาผ่านสะพานแผ่นดินแบริงในช่วงเวลาใกล้เคียงกับบรรพบุรุษของเสือพูมา
ถิ่นที่อยู่อาศัยและเขตกระจายพันธุ์
เขตกระจายพันธุ์ของแมวจากัวรันดี
แมวจากัวรันดีมีเขตกระจายพันธุ์อยู่ในอเมริกากลางและอเมริกาใต้ตอนบนและตอนกลางลงมาถึงอาร์เจนตินา เขตบนสุดไปถึงรัฐเทกซัสและนิวเม็กซิโก นอกจากนี้ในพบในรัฐฟลอริดาด้วย แต่ประชากรในส่วนนี้เกิดจากการนำเข้าไปปล่อยตั้งแต่ยุคทศวรรษ 1940
ชอบอยู่ในพื้นที่ต่ำ ตั้งแต่ระดับน้ำทะเลจนถึงสูงที่สุดไม่เกิน 3,200 เมตร พื้นที่หากินกว้างขวาง อาศัยอยู่ได้ทั้งป่าเปิด ป่าไม้พุ่ม บึง ป่าไม้แบบซะวันนาจนถึงป่าดิบ ชอบอาศัยอยู่ชายป่าหรือหรือป่าชั้นสอง และใกล้แหล่งน้ำที่ไม่นิ่งขัง ในป่าฝนพบไม่มากนัก
อุปนิสัย
แมวชนิดนี้หากินตอนกลางวันตั้งแต่ช่วงรุ่งสางจนถึงพลบค่ำ ด้วยเหตุนี้จึงเป็นแมวที่มีการสำรวจศึกษามากที่สุดในทวีปอเมริกาใต้ จากการติดตามด้วยวิทยุในเบลีซ พบว่ามีการดำเนินกิจกรรมมากที่สุดในช่วงบ่ายสองโมงถึงบ่ายสี่โมง หลังตะวันลับขอบฟ้าไปแล้วไม่ค่อยทำอะไรมากนัก มักพบว่าเดินทางและหากินเป็นคู่
แมวจากัวรันดีมีอาณาเขตหากินกว้างขวางมาก ตัวผู้มีพื้นที่หากินตั้งแต่ 88-100 ตารางกิโลเมตร ส่วนตัวเมียมีพื้นที่หากินราว 13-20 ตารางกิโลเมตร เทียบกับเสือจากัวร์ที่ตัวใหญ่กว่ามากและอาศัยอยู่ในพื้นที่เดียวกันยังมีพื้นที่หากินราว 28-40 ตารางกิโลเมตรเท่านั้น พื้นที่หากินของตัวผู้ซ้อนทับกันไม่ถึง 25 เปอร์เซ็นต์ การใช้พื้นที่ในอาณาเขตของตัวเองต่างจากแมวทั่วไป ทั้งตัวผู้และตัวเมียใช้พื้นที่ในส่วนต่าง ๆ ของอาณาเขตห่างกัน แทนที่จะเดินลาดตระเวณตามชายขอบของอาณาเขต
แม้จะเคยมีการพบว่าจากัวรันดีนอนพักบนต้นไม้และปีนป่ายได้คล่องแคล่ว แต่การหากินจะทำบนพื้นดินมากกว่า อาหารที่กินมีหลายชนิด ตั้งแต่สัตว์ฟันแทะขนาดเล็ก กระต่าย อาร์มาดิลโล โอพอสซัม สัตว์เลื้อยคลาน กบ ปลา นก สามารถกระโดดขึ้นไปตะปบนกที่อยู่สูงถึง 2 เมตรได้ บางครั้งอาจกินใบไม้และผลไม้ที่ร่วงหล่นอยู่ตามพื้นดินด้วยซึ่งอาจเป็นการกินเพื่อต้องการน้ำจากภายในเท่านั้น
แมวชนิดนี้เลี้ยงให้เชื่องได้ค่อนข้างง่าย กล่าวกันว่าในยุคก่อนที่สเปนจะรุกรานเข้ามาในอเมริกากลาง ชาวพื้นเมืองเคยเลี้ยงแมวจากัวรันดีเป็นสัตว์เลี้ยงเพื่อควบคุมหนูที่คอยมารบกวนหมู่บ้านและทำลายพืชผล
แมวจากัวรันดี ภาพโดย Tanya Dewey จาก Animal Diversity Web
ชีววิทยา
ตัวเมียในพื้นที่ส่วนใหญ่เป็นสัดปีละหลายครั้ง พวกที่อยู่ทางเหนือมักผสมพันธุ์ในปลายฤดูใบไม้ร่วง แมวในแหล่งเพาะเลี้ยงมีระยะเวลาเป็นสัด 3.17 วัน และมีคาบการเป็นสัด 53.63 วัน ทำรังในพุ่มไม้ที่หนาแน่น หรือใต้ไม้ล้มที่รกทึบ ตั้งท้องนาน 70 วัน ออกลูกครั้งละ 2-4 ตัว ส่วนใหญ่ 2 ตัว ลูกแมวแรกเกิดมีลายจุด พออายุได้ 3-4 เดือนจุดก็จางหายไป พออายุได้ 6 สัปดาห์ก็เริ่มกินอาหารแข็งได้ ถึงวัยเจริญพันธุ์เมื่ออายุได้ 24-36 เดือน ในแหล่งเพาะเลี้ยงมีอายุขัยได้ถึง 15 ปี
ภัยคุกคาม
การที่ขนแมวจากัวรันดีมีสีดำไม่สวยอย่างแมวชนิดอื่น จึงไม่มีใครอยากล่าไปทำเสื้อผ้าหรือกระเป๋า แต่จากัวรันดีก็ยังต้องถูกล่าอยู่เสมอเนื่องจากนิสัยที่ชอบไปจับสัตว์เลี้ยงของชาวไร่กิน และภัยคุกคามที่เลวร้ายที่สุดสำหรับจากัวรันดีก็คือการเสียถิ่นที่อยู่อาศัย
สถานภาพ
แมวจากัวรันดีพบได้ค่อนข้างบ่อยตลอดเขตกระจายพันธุ์ แต่ในเม็กซิโก สหรัฐอเมริกา และอเมริกากลางจะพบได้ค่อนข้างยาก ส่วนในอุรุกวัยนั้นคาดว่าจะสูญพันธุ์ไปแล้ว แม้จำนวนประชากรมีแนวโน้มลดลง แต่ไอยูซีเอ็นยังประเมินสถานภาพว่าอยู่ในระดับมีความเสี่ยงน้อย (2551) ไซเตสจัดไว้ในบัญชีหมายเลข 2 ส่วนพันธุ์ที่อยู่ในอเมริกากลางและอเมริกาเหนืออยู่ในบัญชีหมายเลข 1
ประเทศที่ห้ามล่า
อาร์เจนตินา เบลีซ โบลิเวีย โคลอมเบีย คอสตาริกา เฟรนช์เกียนา กัวเตมาลา ฮอนดุรัส เม็กซิโก ปานามา ปารากวัย ซูรินาเม อุรุกวัย สหรัฐอเมริกา เวเนซุเอลา
ประเทศที่ควบคุมการล่า
เปรู
ประเทศที่ไม่มีการคุ้มครอง
บราซิล นิคารากัว เอกวาดอร์ เอลซาลวาดอร์ กายานา
ข้อมูลอ้างอิง
- Sunquist, Mel and Sunquist, Fiona, Wild Cats of the World, China: The University of Chicago Press, 2002
- http://www.canuck.com/iseccan/jagundi.html
- Garman, A., Jaguarundi. Retrieved from http://dialspace.dial.pipex.com/agarman/jundi.htm
- http://lynx.uio.no/catfolk/yaguar01.htm
